Dù là xe xăng hay xe điện, thước lái nằm trong hệ thống lái đều là bộ phận cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến cảm giác điều khiển, độ an toàn và chi phí sửa chữa sau ngập.

Thước lái trong hệ thống lái hoạt động thế nào?

Thước lái có nhiệm vụ chuyển chuyển động xoay của vô-lăng thành chuyển động tịnh tiến để đổi hướng bánh trước. Ngày nay, đa phần các dòng xe đều sử dụng hệ thống trợ lực lái điện (EPS) thay cho trợ lực thủy lực (HPS) truyền thống. Cấu trúc EPS giúp xe tiết kiệm nhiên liệu, giảm bảo dưỡng và hoạt động chính xác hơn, nhưng cũng khiến bộ phận này nhạy cảm hơn với nước.

Ngược lại, nếu mô-tơ và hộp điều khiển được gắn trực tiếp trên thanh răng dưới gầm xe, chỉ cần lội nước quá nửa bánh hoặc ngâm lâu trong vũng sâu, nước và bùn có thể xâm nhập qua chụp cao su hoặc giắc điện, dẫn tới hỏng hóc.

Theo anh Nguyên Xuân Bắc - chủ gara Minh Ngọc (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ, một khi nước lọt vào, hệ thống thước lái có thể gặp ba dạng hư hỏng. Thứ nhất là chập điện, làm mất trợ lực đột ngột và kích hoạt đèn cảnh báo vô-lăng. Thứ hai là rỉ sét và mài mòn cơ khí khi bùn đất len vào thanh răng, làm giảm độ chính xác và gây tiếng kêu. Cuối cùng là mất độ kín, khiến mỡ bôi trơn bị hỏng, làm thước nhanh xuống cấp.

Xe điện có “miễn nhiễm” với nước?

Theo anh Bắc, dù pin cao áp của xe điện thường đạt chuẩn chống nước IP67 hoặc IP68, nhưng EPS vẫn hoạt động bằng điện 12V/48V, và bộ phận này không được thiết kế để ngâm nước quá lâu. Hơn thế, xe điện còn có vài yếu tố khiến rủi ro cao hơn xe xăng, bởi vì trọng lượng nặng hơn làm tăng áp lực nước lên các khe kín, gầm ốp phẳng giữ lại bùn và hơi ẩm, và không có nhiệt từ động cơ đốt trong để hong khô sau khi đi qua vùng ngập. Điều đó có nghĩa là, nếu không kiểm tra và làm khô đúng cách, xe điện vẫn có thể “chết” thước lái như thường.

Thực tế, nhiều trường hợp xe điện gặp hiện tượng mất trợ lực, rung vô-lăng hoặc cảnh báo lỗi hệ thống lái vài ngày sau khi đi qua vùng ngập. Đây là dấu hiệu điển hình cho thấy ẩm đã xâm nhập vào bo mạch hoặc cảm biến trong cụm EPS.

Một số trường hợp, hệ thống trợ lực có thể hoạt động chập chờn lúc có, lúc mất. Đèn cảnh báo vô-lăng hoặc ESP sáng lên là dấu hiệu đáng lưu ý. Nếu không xử lý sớm, nước và rỉ sét có thể ăn mòn bánh răng, buộc phải thay nguyên cụm thước lái, chi phí có thể lên đến hàng chục triệu đồng, đặc biệt với xe điện nhập khẩu.

Lái xe thế nào khi đường ngập và nên xử lý sau khi xe lội nước?

Nguyên tắc quan trọng nhất là tài xế không nên thử vận may. Nếu nước đã cao hơn nửa bánh xe, tốt nhất nên đổi lộ trình. Trong trường hợp buộc phải đi qua vùng ngập, nên giữ tốc độ ổn định từ 5 đến 10 km/h, không phanh gấp hay đánh lái đột ngột. Việc duy trì tốc độ đều giúp tạo “sóng mũi” nhỏ, đẩy nước sang hai bên thay vì tràn vào khoang động cơ.

Tuyệt đối không dừng hoặc tắt máy giữa vùng ngập. Khi nước tràn vào khoang máy, tắt máy rồi khởi động lại là nguyên nhân phổ biến khiến các hệ thống điện tử bị chập. Sau khi qua vùng ngập, nên đi chậm, rà phanh để làm khô má phanh, đồng thời tránh đánh hết lái trong thời gian dài vì có thể khiến mô-tơ trợ lực nóng lên.

Anh Bắc cũng cho biết thêm, nếu nghi ngờ nước đã vào, cần đưa xe đến xưởng càng sớm càng tốt (trong vòng 24–48 giờ). Tại đây, kỹ thuật viên có thể tháo chắn bùn, sấy khô khu vực gầm, vệ sinh giắc EPS, kiểm tra chụp cao su hai đầu thước và thay mỡ bôi trơn nếu cần. Việc scan lỗi hệ thống lái và ESP cũng giúp phát hiện sớm những vấn đề điện tử tiềm ẩn.

Một lưu ý quan trọng là bảo hành của hãng thường không áp dụng cho hư hỏng do ngập nước nếu nguyên nhân đến từ việc sử dụng sai điều kiện. Do đó, nếu xe buộc phải cứu hộ, chủ xe nên ghi lại hình ảnh hiện trường, hóa đơn kéo xe hoặc biên bản xưởng để dễ làm việc với bảo hiểm.

Trợ lực điện (EPS) và trợ lực thủy lực (HPS), hệ thống nào chịu nước tốt hơn?

Nhiều người cho rằng xe dùng thước lái thủy lực sẽ “vô tư” khi lội nước, bởi hệ thống này không có mô-tơ điện hay bo mạch dễ chập như thước lại sử dụng trợ lực điện. Tuy nhiên, thực tế lại không đơn giản như vậy.

Nước lẫn trong dầu sẽ làm giảm độ nhớt, sinh ra bọt khí khiến áp lực dầu giảm mạnh, vô-lăng trở nên nặng bất thường. Nghiêm trọng hơn, khi bọt khí lọt vào bánh răng và van điều tiết, quá trình ma sát khô diễn ra, dẫn đến mòn pít-tông, rò rỉ dầu, và thậm chí cháy bơm trợ lực. Ở một số mẫu xe đời cũ, khi bơm bị hỏng, người lái còn có thể cảm nhận thấy âm thanh rít hoặc hú mỗi khi đánh lái dấu hiệu đặc trưng của dầu bị nhiễm nước.

EPS hoạt động bằng mô-tơ điện và cảm biến mô-men, giúp phản hồi chính xác, tiết kiệm năng lượng, và dễ tích hợp với các hệ thống an toàn chủ động như ADAS, ESP hay hỗ trợ giữ làn. Tuy nhiên, điểm yếu của EPS là mô-tơ và hộp điều khiển (ECU) thường được đặt thấp, ở ngay cụm thước lái hoặc chân trục lái. Khi xe lội nước quá sâu hoặc ngâm lâu, hơi ẩm có thể xâm nhập qua giắc điện hoặc khe hở phớt mô-tơ, gây chập mạch, oxi hóa bo mạch, hoặc kẹt rotor. Một số trường hợp nhẹ, hệ thống có thể mất trợ lực tạm thời, nặng hơn có thể phải thay nguyên cụm EPS, chi phí không nhỏ.

Lời khuyên cho các tài xế di chuyển trong điều kiện đường ngập

Theo anh Trần Tiến - một chuyên gia về hướng dẫn lái xe an toàn, đối với những khu vực thường xuyên ngập, nên ưu tiên chọn xe có mô-tơ trợ lực đặt cao hoặc xe có khả năng bảo vệ giắc tốt, chụp cao su dày và kín. Người dùng cũng nên định kỳ kiểm tra chụp cao su, thay kẹp giữ sau mỗi mùa mưa. Với xe điện, ngoài khu vực thước lái, cần kiểm tra thêm ắc-quy phụ 12V, bộ DC–DC converter và các giắc nối ở gầm. Sau mưa, không nên phun rửa gầm áp lực cao hoặc xịt dầu lên giắc điện, điều đó dễ khiến nước len sâu hơn hoặc làm hỏng lớp chống ẩm.

Thước lái là bộ phận dễ bị bỏ qua nhất nhưng lại chịu thiệt hại nặng nề nhất. Dù là xe xăng hay xe điện, hệ thống lái đều không được thiết kế để ngâm lâu trong nước. Vì vậy, người lái nên hiểu giới hạn lội nước của xe mình, đi chậm và đều, và quan trọng nhất là kiểm tra, làm khô kịp thời sau khi qua vùng ngập.

Một lần vệ sinh, sấy khô và kiểm tra đúng cách có thể tiết kiệm hàng chục triệu đồng chi phí sửa chữa và giữ cho chiếc xe vận hành an toàn, ổn định trong suốt thời gian sau này.

(Nguồn: https://vov.vn/o-to-xe-may/o-to/vi-sao-he-thong-lai-de-hong-dau-tien-khi-o-to-loi-nuoc-ke-ca-xe-dien-post1236163.vov)